Độc tố Botulinum – Sự nguy hiểm đối với sức khỏe con người

Độc tố botulinum được coi là một loại chất độc cực kỳ mạnh. Chỉ một lượng rất nhỏ, chỉ 0.03 microgram, đã đủ để gây tử vong cho một người trưởng thành nặng khoảng 70kg. Người nhiễm độc tố botulinum thường xuất phát từ việc tiêu thụ các sản phẩm thực phẩm đóng gói khi chúng không được bảo quản đúng cách.

Quá trình hình thành độc tố Botulinum

Theo các Bác sĩ, Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM cho biết, chất độc botulinum toxin xuất phát từ vi khuẩn Clostridium botulinum, một loại vi khuẩn gram dương kỵ khí. Chúng có đặc điểm độc đáo với hình dạng que hai đầu tròn và nhiều lông quanh thân, giúp chúng di chuyển trong môi trường. Vi khuẩn C.botulinum có khả năng biến thành dạng nha bào chắc chắn và có khả năng tồn tại lâu dài trong điều kiện khắc nghiệt. Điều này giúp chúng có phạm vi phân bố rộng rãi trong tự nhiên và có thể tìm thấy trong đất, phân động vật tươi hoặc đã ủ, bụi bẩn, nước ao, nước sông hồ, và trong ruột của gia súc. Chúng phát triển đặc biệt mạnh mẽ trong thực phẩm bị ôi thiu, thịt đóng hộp để lâu ngày…

Mặc dù vi khuẩn C.botulinum có khả năng tồn tại trong môi trường khắc nghiệt, chúng cũng có một số hạn chế. Chúng không thể phát triển trong môi trường có đủ oxy hoặc trong nơi thông gió tốt. Ngoài ra, chúng không thể tồn tại trong môi trường có độ mặn cao hoặc độ pH thấp (<4.6). Nguyên nhân chính gây ngộ độc thực phẩm thường là do thực phẩm đóng hộp không đảm bảo điều kiện sản xuất hoặc không có đủ độ mặn và chua. Thường xảy ra ở các hộ gia đình hoặc do sản xuất thực phẩm nhỏ lẻ, thiếu sự kiểm soát nghiêm ngặt về chất lượng. Ví dụ, tại Thái Lan đã xảy ra ngộ độc từ lọ măng, tại Trung Quốc từ đậu lên men, và tại Việt Nam từ pate chay,… Tình trạng ngộ độc này còn được gia tăng trên toàn thế giới do thói quen sử dụng túi hút khí để đóng gói thực phẩm, lưu trữ thực phẩm không đúng cách, hoặc không đun chín đủ trước khi tiêu thụ.

Tác động của độc tố Botulinum đối với sức khỏe

Độc tố Clostridium botulinum là một loại chất độc thần kinh có cấu trúc gốc polypeptid, với trọng lượng phân tử khoảng 150 nghìn Dalton. Tổng cộng có 7 loại độc tố botulinum, được đánh số từ A đến G, trong đó loại A và B phổ biến nhất, tiếp theo là E và F, và các loại còn lại ít phổ biến hơn. Đây là một chất độc vô cùng mạnh mẽ, chỉ cần 0.03 microgram tiêm vào tĩnh mạch đã đủ để gây tử vong cho một người trưởng thành nặng 70kg, có nghĩa là chỉ cần 1kg của độc tố này có thể gây tử vong cho 1 tỷ người.

Người mắc ngộ độc thường nhiễm độc tố botulinum thông qua thực phẩm. Mọi loại thực phẩm, nếu không được bảo quản đúng cách, đều có khả năng gây ra ngộ độc. Các sản phẩm đóng hộp có độ acid thấp như đậu, bún, thịt đóng hộp, cá hộp,… thường là nguồn gây bệnh phổ biến. Đáng lưu ý, trẻ em dưới một tuổi cũng có thể mắc ngộ độc từ Clostridium botulinum nếu tiếp xúc với mật ong hoặc sữa bột chứa dạng nha bào của vi khuẩn này. Khi nha bào này nhập vào đường tiêu hóa, chúng sẽ phát triển và sản xuất độc tố. Ngoài ra, độc tố botulinum cũng có thể xâm nhập qua các vết thương, thường xảy ra ở những người sử dụng ma túy tiêm.

Các triệu chứng khi nhiễm độc tố Clostridium Botulinum

Thầy Lý Thanh Long – Dược sĩ CK1, hiện đang giảng dạy tại Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cũng thông tin thêm, độc tố botulinum khi tiếp xúc với thực phẩm và sau đó bị trải qua tiến trình tiêu hóa trong đường tiêu hóa mà không bị ảnh hưởng bởi acid dịch vị và men tiêu hóa. Thay vì bị phân huỷ, nó sẽ tiếp tục tồn tại và hấp thụ tại tầng tràng và hỗng tràng trước khi xâm nhập vào hệ tuần hoàn máu. Khi đã xâm nhập vào máu, độc tố này sẽ tiếp tục vào các tế bào thần kinh, ngăn chặn sự giải phóng chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine tại các đầu mút thần kinh tiền synapse. Hậu quả của quá trình này là tạo ra các xung động thần kinh bị ngưng trệ, dẫn đến sự xuất hiện của các triệu chứng liệt vận động. Các triệu chứng này thường xuất hiện sau khoảng thời gian từ 12 đến 36 giờ sau khi tiêu thụ thực phẩm chứa độc tố botulinum và có thể kéo dài tới 1 tuần sau sự tiếp xúc đó.

Triệu chứng tiêu hóa khi bị ngộ độ độc tố botulinum

Những người bị nhiễm độc tố botulinum qua thực phẩm thường trải qua các triệu chứng ban đầu như buồn nôn, nôn mửa, cảm giác không thoải mái ở vùng bụng và đau bên dưới bụng. Sau đó, họ có thể phát triển các vấn đề về chức năng ruột, gây ra tình trạng táo bón.

Triệu chứng thần kinh

Độc tố botulinum có thể gây ra các triệu chứng liệt đối xứng ở cả hai bên cơ thể, thường bắt đầu từ vùng đầu mặt và cổ, sau đó lan rộng xuống chân. Các biểu hiện thông thường bao gồm sụp mí mắt, khả năng nhìn kém, mắt mờ, khó khăn trong việc nuốt, khó nói, tiếng nói khan, và cảm giác khô miệng. Sau đó, bệnh nhân có thể trải qua sự liệt của các cơ ở vùng ngực và bụng, cũng như liệt cả hai chân.

Phản xạ gân xương

Phản xạ gân xương thường giảm hoặc hoàn toàn mất, và không có các vấn đề liên quan đến cảm giác.

Thêm vào đó, trong trường hợp ngộ độc nhẹ, người bệnh có thể chỉ trải qua cảm giác mệt mỏi và sự suy nhược cơ thể, gặp khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động vận động. Tuy nhiên, trong trường hợp ngộ độc nặng, bệnh tình có thể tiến triển nhanh chóng và gây ra liệt toàn bộ các cơ trong cơ thể, dẫn đến sự ứ đọng của đờm và suy hô hấp, đôi khi có thể dẫn đến ngừng thở và tử vong.

Các biện pháp phòng ngừa độc tố Botulinum

Bạn cần đặc biệt cảnh giác và xem xét nguy cơ nhiễm độc botulinum trong các tình huống sau:

• • Tiêu thụ thực phẩm đáng nghi: Đặc biệt sau khi ăn các thực phẩm đáng nghi như pate chay hoặc thực phẩm đóng hộp không rõ nguồn gốc. Nếu bạn trải qua các triệu chứng như liệt cơ và yếu đối với các cơ ở vùng đầu và cổ, sau đó lan rộng xuống phần dưới cơ thể.
  • Triệu chứng nhiễm độc: Đặc biệt nếu bạn gặp các triệu chứng như vừa được nêu trên, bạn cần đến cơ sở y tế để được theo dõi sự tiến triển của triệu chứng liệt cơ.

Để phòng ngừa nguy cơ nhiễm độc botulinum toxin, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

• • Lựa chọn thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng: Hãy ưu tiên chọn các sản phẩm thực phẩm có nguồn gốc và xuất xứ được cơ quan chức năng công nhận và tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng.
  • Kiểm tra thực phẩm cẩn thận: Hãy đặc biệt cảnh giác khi tiêu thụ các thực phẩm đóng hộp có mùi, màu sắc biến đổi hoặc có vị lạ thường.
  • Nấu thực phẩm đầy đủ: Nấu thực phẩm ở nhiệt độ cao hơn sẽ giúp tiêu diệt độc tố botulinum nếu có trong thực phẩm.
  • Xử lý tổn thương da cẩn thận: Điều này sẽ giúp ngăn ngừa nhiễm độc botulinum qua các vết thương da.
  • Tránh mật ong cho trẻ sơ sinh: Đừng bao giờ sử dụng mật ong để rơ miệng hoặc làm thức ăn cho trẻ sơ sinh, vì nó có thể chứa Clostridium botulinum.

Nguồn: https://caodangyduoctphcm.com.vn/