Chuối hột – Loài cây có giá trị trong dinh dưỡng và sức khỏe

Chuối hột là một loài cây quen thuộc trong cuộc sống thôn quê, đồng hành cùng kỷ niệm tuổi thơ của người Việt Nam, không chỉ là biểu tượng văn hóa mà còn được sử dụng như một loại dược liệu phổ biến.

• Cúm: Nhận diện, điều trị và phòng ngừa hiệu quả với cây thuốc thảo dược
• Phương pháp điều trị và chăm sóc bệnh nhân bị liệt dây thanh quản

Bài viết Dược sĩ cô Tôn Thảo Vy – Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM cho biết: phân tích chi tiết về đặc điểm, tác dụng và cách sử dụng của cây này trong điều trị các bệnh tật.

1. Mô tả đặc điểm thực vật

Chuối hột xuất phát từ cây hoang dã, tự nhiên phân bố ở các vùng như Việt Nam, Lào, Malaysia… Tại Việt Nam, loại cây này đã được trồng lâu đời từ miền núi, trung du đến đồng bằng, với mục đích sử dụng đa dạng như lấy lá để gói bánh, ăn quả chín, và sử dụng hạt làm thuốc. Đặc điểm của chuối hột là dễ sinh trưởng, có thể mọc ở nhiều vị trí khác nhau trong vườn, dưới bóng cây ăn quả khác, thậm chí gần các gốc tre.

Đây là loại cây ưa ẩm, có sức sống mạnh mẽ và chịu được bóng râm. Hằng năm, từ gốc của cây mẹ có thể mọc ra từ 1 đến 3 cây chồi.

Mọi phần của cây chuối hột, từ thân rễ, thân, lá đến hoa, quả, hạt đều được sử dụng. Thân rễ, thân và lá có thể thu hái quanh năm, sau đó dùng tươi hoặc phơi khô. Hoa và quả được thu hái vào mùa sinh sản của cây và cũng có thể được sử dụng tươi hoặc phơi khô.

Để bảo quản dược liệu tốt, cần đặt chúng trong môi trường khô ráo, thoáng đãng, tránh ánh sáng trực tiếp và tránh mối mọt.

2. Thành phần hóa học

Thành phần hóa học có trong cây chuối hột đã được nghiên cứu một cách chi tiết. Lá bắc của cây chứa anthocyanin, với các thành phần chính là delphinidin và cyanidin (J.Horry và M.Ray).

Vỏ quả của cây chứa enzym polyphenol oxydase, theo nghiên cứu của Kong. L và đồng nghiệp từ Trung Quốc.

Các hạt của cây chứa musabalbisian A, B, C, theo nghiên cứu của M.Ali từ Ấn Độ.

Các nhà nghiên cứu từ Bộ môn Dược liệu – khoa Dược, Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh, bao gồm Nguyễn Thị Mỹ Hạnh và Bùi Mỹ Linh, đã tiến hành xác định thành phần hóa học của hạt chuối hột. Kết quả cho thấy rằng, trong hạt chuối hột chứa các chất như saponin, coumarin, tannin, flavonoid anthocyanoside và các hợp chất uronic, cùng với tinh dầu và phytosterol.

Ngoài ra, trong thành phần của vị thuốc còn có sự hiện diện của Serotonin và norepinephrine, hai hợp chất quan trọng về mặt sinh lý, cùng với dopamin và một catecholamine chưa được xác định.

3. Tác dụng

• Tính vị: Mang hương vị ngọt và chát, cùng với tính bình.
• Quy kinh: Tác động đến các kinh Tỳ, Phế, và Can.
• Tác dụng: Có khả năng giải độc, làm mát cơ thể, kích thích chức năng lợi tiểu, giảm đau bụng và có tác dụng sát trùng.

Theo tài liệu nước ngoài, các phần của cây chuối hột cụ thể có những tác dụng sau:

• Nước sắc từ thân và lá của cây chuối hột có tác dụng lợi tiểu và giúp chữa trị các tình trạng phù thũng.
• Nước hãm từ củ của cây chuối hột có thể uống để làm mát, giảm cảm giác khát, giải độc và kích thích quá trình tiêu hóa.
• Lá màu đỏ bọc quả và hoa của cây chuối hột được sử dụng làm thuốc bổ, giúp làm mát phổi và loại trừ độc tố.
• Quả của cây có tác dụng trong việc điều trị các bệnh như đái tháo đường, viêm thận, tăng huyết áp, và giúp tan sỏi thận.

4. Cách dùng

Tùy thuộc vào mục đích sử dụng và cách làm thuốc khác nhau, dược liệu có thể được sử dụng theo nhiều phương pháp khác nhau. Giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM chia sẻ thêm sau khi thu hái, quá trình chuẩn bị dược liệu bao gồm các bước sau:

• Rửa sạch dược liệu.
• Lựa chọn sử dụng tươi, phơi khô hoặc sấy khô để chuẩn bị cho các phương pháp tiếp theo như ngâm rượu, sắc thành nước thuốc hoặc nấu thành cao.
• Áp dụng thuốc vào vị trí cần điều trị.

Dưới đây là một số cách sử dụng dược liệu từ cây chuối hột:

• Lá của cây được sử dụng để gói bánh tét, với chất lượng tốt hơn so với lá của các loài chuối khác.
• Quả chuối xanh thường được dùng để ăn kèm với nước mắm hoặc mắm tôm.
• Bắp chuối thường được sử dụng trong các món gỏi.
• Quả chuối hột chín có thể ăn trực tiếp hoặc được sử dụng như một loại thuốc trị bệnh đường ruột.
• Quả chuối xanh cũng được sử dụng để trị sỏi đường tiết niệu.
• Củ chuối hột thối thường được sử dụng để đắp trị các vết bỏng do lửa.

5. Bài thuốc tham khảo

Điều trị sỏi thận và sỏi bàng quang

Quả chuối hột xanh được thái mỏng và sấy khô, sau đó rang vàng, và hạ thổ trong khoảng 3-5 ngày. Mỗi lần sử dụng từ 50-100g quả chuối hột sấy khô, sắc với 400ml nước. Uống 2 lần mỗi ngày, sau bữa ăn. Có thể chuẩn bị dưới dạng nước hãm như pha trà và uống ấm. Những người có vấn đề về dạ dày nên pha loãng nước sắc để uống nhiều lần trong ngày.

Hoặc có thể sử dụng hạt chuối hột rang giòn, nghiền nát và sắc uống. Uống liên tục trong nhiều ngày để tan hết sỏi thành những viên nhỏ. Phương pháp này cho kết quả rất tích cực.

Trị ho ra máu bằng chuối hột

Sử dụng củ chuối hột, rễ cây dâu, rễ cỏ Tranh và thài lài tía, mỗi thứ 12g, thái nhỏ và sắc với 400ml nước cho đến khi còn 100ml. Uống 2 lần mỗi ngày.

Chữa táo bón và tăng tiết sữa

Rửa sạch mang hoa chuối và thái nhỏ. Luộc hoặc làm gỏi để ăn.

Hỗ trợ điều trị đau nhức răng

Sử dụng thân chuối hột còn non sau khi rửa sạch, cắt đoạn và nướng chín, sau đó ép lấy phần nước thuốc. Ngậm thuốc cùng với một ít muối từ 2-3 lần mỗi ngày.

Nguồn: Tin tức – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur