Vị thuốc Cốt toái bổ – Đặc điểm và những ứng dụng trong điều trị

Cốt toái bổ là một loại vị thuốc có tính nóng, đắng, có tác dụng kháng viêm, giảm đau, giảm sốt, giảm đau tim, tiểu đường và các bệnh đau khác rất hiệu quả và an toàn.

• Những công dụng chữa bệnh quan trọng của cây Lá lốt
• Thục địa – Vị thuốc quý và cách bào chế công phu
• Giá trị dinh dưỡng và công dụng của cây chùm ngây

Cốt toái bổ còn được biết đến với tên gọi là cây tổ rồng, tổ diều, tắc kè đá

Cốt toái bổ còn được biết đến với tên gọi là cây tổ rồng, tổ diều, tắc kè đá,… là vị thuốc Y học cổ truyền có tác dụng cầm máu, hoạt huyết, làm mạnh gân xương, bổ thận và giảm đau, thường được dùng để chữa gãy xương lâu lành, thận hư yếu khiến chân răng chảy máu, đau mỏi lưng gối,.. Qua bài viết sau, hãy cùng tìm hiểu về đặc điểm và công dụng của vị thuốc Cốt toái bổ nhé!

Thông tin chung

• Tên khác: Bổ cốt toái, cây tổ phượng, cây tổ rồng, tổ diều, tắc kè đá,…
• Tên khoa học: Drynaria frotunei
• Họ khoa học: Dương xỉ (Polypodiaceae)

Mô tả chung

Theo Dược sĩ – Trường Cao đẳng Dược Hà Nội: Cốt toái bổ là loài cây thuộc họ dương xỉ, thường sống phụ sinh trên những thân cây lớn như cây si, cây đa,… mọc ở hốc đá hay đám rêu ẩm ướt. Cây có thân rễ dày, có lớp lông màu vàng óng phủ bên ngoài.

Lá cốt toái bổ có 2 dạng: Lá hứng mùn, mép lá có răng cưa, gốc lá hình tim, phiến lá hình xoan, không có cuống, chiều dài khoảng 3 – 5cm, mọc phủ lấy thân rễ. Lá thường sinh sản có dạng xẻ thùy sâu hình lá kép lông chim, cuống dài 10 – 30cm, rộng 4 – 8cm, mỗi lá có khoảng 7 – 12 cặp lá lông chim. Ở mặt dưới lá có gân, có các túi bào tử xếp thành 2 hàng, bào tử hình trái xoan và có màu vàng nhạt.

Cốt toái bổ là loài thực vật thường sống phụ sinh trên những thân cây lớn

Bộ phận dùng: Rễ củ đã được sấy khô.

Phân bố: Ở Việt Nam, cây cốt toái bổ phân bổ nhiều ở các khu vực vùng núi thuộc các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Sơn La, Hòa Bình, Lào Cai, Nghệ An,…

Thu hái – sơ chế

Rễ củ của cốt toái bổ có thể được thu hái quanh năm, tốt nhất là vào tháng 4 – 8. Cắt bỏ hết phần rễ con, cạo bỏ lớp lông phủ bên ngoài rồi rửa sạch. Sau đó cắt nhỏ rồi đem phơi/ sấy khô dùng dần. Khi dùng có thể tẩm rượu hay mật ong, sao qua dùng dần.

Dược liệu cốt toái bổ sau khi bào chế có hình dạng là các đoạn thân rễ dẹt, chiều dài 5 – 15cm, rộng 1 – 3cm, độ dày khoảng 3mm, chất cứng . Cắt ngang dược liệu thấy màu nâu, có những đốm vàng nhỏ xếp thành một vòng.

Bảo quản: Nơi khô thoáng, trách sâu mọt.

Theo Y học cổ truyền

Tính vị: Vị đắng, tính ấm.

Qui kinh: Can và thận.

Công dụng: Bổ thận, mạnh gân xương, hoạt huyết và chỉ huyết.

Vị thuốc cốt toái bổ

Một số ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Cốt toái bổ

Theo cho biết của Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM: Vị thuốc Cốt toái bổ được sử dụng trong nhiều ứng dụng lâm sàng, bao gồm:

Trị chứng răng đau, răng yếu, răng chảy máu do thận hư:

Bột Cốt toái bổ sao đen xát vào răng.

Bài thuốc “Gia vị Địa hoàng hoàn”: Thục địa, Cốt toái bổ mỗi vị 16gr, Trạch tả, Sơn dược, Sơn thù, Phục linh, Đơn bì, mỗi vị 12gr, Tế tân 2gr, sắc uống.

Giúp nhanh liền xương trong các trường hợp gãy xương kín, chấn thương phần mềm:

– Bài thuốc “Tẩu mã tán”: Cốt toái bổ, Trắc bá diệp tươi, quả Bồ kết tươi, lá sen tươi, mỗi vị 12gr, tán nhỏ, hãm nước sôi uống 2 lần/ngày hoặc giã đắp ngoài.

– Bài thuốc “Tiếp cốt tán”: Cốt toái bổ, Đương qui, Bằng sa, Đương qui, Tục đoạn, Nhũ hương, Một dược, Đồng tự nhiên, Địa miết trùng, Đại hoàng dùng lượng bằng nhau, tán bột sau đó trộn với Vaselin rồi bôi lên vùng đau.

Phòng nhiễm độc Streptomycin:

Cốt toái bổ 30gr, sắc lấy nước uống, uống 2 lần/ngày, theo dõi trên 32 ca tai ù do streptomycin, thu được kết quả tốt (Tạp chí Y trung nguyên).

Trị chai chân:

Cốt toái bổ 9gr, giã nát ngâm với 100ml cồn 95% trong khoảng 3 ngày, sau đó xát lên vùng chân chai, thu được kết quả tốt (Tạp chí Trung y). Liều thường dùng: 10 – 20gr dạng khô/ngày.

Cốt toái bổ – Vị thuốc quý hỗ trợ điều trị xương khớp hiệu quả

Hỗ trợ bổ khí, bổ huyết, bổ gân xương, điều trị và phòng ngừa loãng xương, dùng cho người suy nhược cơ thể, người cao tuổi, gãy xương,…

Cốt toái bổ 12gr; Ba kích, đảng sâm, hoài sơn, mỗi vị 16gr; Hoàng kỳ, đương quy, bạch truật, mẫu lệ, cẩu tích, tục đoạn, mỗi vị 12gr; thiên niên kiện 10gr. Sắc uống 01 thang/ngày hoặc nấu cao lỏng uống.

Chữa đau mỏi lưng gối nguyên nhân do thận hư yếu:

Cốt toái bổ 16gr; củ mài, cẩu tích, mỗi vị 20gr; đỗ trọng, tỳ giải, mỗi vị 16gr; thỏ ty tử, rễ gối hạc, rễ cỏ xước, dây đau xương, mỗi vị 12gr. Sắc uống 01 thang/ngày.
Chữa phong thấp đau nhức bệnh thuộc huyết.

Cốt toái bổ 40gr, rễ gắm 120gr, vỏ chân chim 100gr, rễ rung rúc 80gr; rễ bươm bướm (bạch hoa xà), rễ chiên chiến, mỗi vị 60gr; cỏ xước, rễ bưởi bung, xích đồng nam, tiền hồ, ô dược, bạch đồng nữ, mỗi vị 40gr. Nấu thành cao đặc; ngâm trong 2 lít rượu trắng 40 độ, trong khoảng 3 ngày. Lọc lấy phần dịch trong, uống khoảng 30ml/lần, dùng 2 lần/ngày.

Chữa thấp khớp mạn tính (thể nhiệt):

Cốt toái bổ, đan sâm, sinh địa, kê huyết đằng, thạch cao, rau má, uy linh tiên, khương hoạt, hy thiêm, độc hoạt, thổ phục linh, thiên hoa phấn, mỗi vị 12gr, cam thảo 4gr. Sắc uống 01 thang/ngày.

Chữa bong gân, tụ máu:

Cốt Toái Bổ tươi, bỏ hết lông tơ, rửa sạch rồi giã nhỏ, rấp lấy nước, gói vào lá chuối đã nướng mềm, đắp lên các chỗ đau rồi bó lại. Thay phần thuốc bó nhiều lần trong ngày.

Điều trị đau răng, răng long, răng chảy máu nguyên nhân do thận hư:

Cốt toái bổ 16gr, Thục địa 16gr, Sơn thù du, Sơn dược, Trạch tả, Phục linh, Đơn bì, mỗi vị 12gr; Tế tân 2gr. Sắc uống trong ngày.

Tham khảo

Thận trọng và chống chỉ định:

Các trường hợp thiếu âm kèm nội nhiệt và các triệu chứng ứ máu không dùng cốt toái bổ.

Kiêng kỵ: Người âm hư, huyết hư.

Nguồn: caodangyduoctphcm.com.vn